Ngày 17/4 vừa qua, người dân tại hai huyện Tuy Phong và Thuận Nam thuộc tỉnh Bình Thuận đã đồng ý không còn chiếm Quốc Lộ 1 A sau khi ban giám đốc nhà máy Nhiệt Điện Vĩnh Tân II cam kết là sẽ không xả bụi tro than, gây ô nhiễm trầm trọng ảnh hưởng lên đời sống của người dân trong vùng.
Đây chỉ là tình trạng hoãn binh tạm thời, vì ngày nào mà nhà máy còn xử dụng phương pháp “nhiệt điện đốt than” của Trung Quốc – đã từng gây ô nhiễm cho bầu trời Hoa Lục - cuộc đấu tranh sẽ tiếp tục bùng nổ.
Những Diễn Biến
Sự phản đối của người dân thuộc hai Huyện nói trên đã nhen nhúm từ rất lâu vì họ đã phải hứng chịu những trận bão “bụi tro than” khủng khiếp từ bãi tro rộng hơn 64 hécta, hàng ngày nhận 3 ngàn đến 4 ngàn tấn tro than từ hai tổ máy của nhà máy nhiệt điện thải ra.
Những bụi tro than không chỉ làm cho cây cối, hoa màu bị hư hại mà còn làm cho nguồn nước bị ô nhiễm và quan trọng hơn là phát sinh ra nhiều chứng bệnh về đường hô hấp.
Người dân của hai huyện, đặc biệt là nông dân thôn Vĩnh Phúc nằm sát bãi chứa bụi tro than – nơi hứng chịu 100% các cơn bão tro than - đã nhiều lần yêu cầu chính quyền can thiệp nhưng không có kết quả.
Ban giám đốc nhà máy nhiệt điện vẫn không chịu giải quyết những bụi tro than từ bãi chứa khiến cho người dân phải sống trong ác mộng, như mô tả của ông Nguyễn Duy đã nói với báo Pháp Luật: “Những khi có bão bụi tro, người dân không ăn uống gì được, đồ ăn dọn ra là đóng bụi xám đen, rồi thì không tắm được, không buôn bán hay làm bất cứ gì được”.
Cuối cùng, khoảng vài trăm nông dân tại thôn Vĩnh Phúc đã phải đứng dậy bằng cuộc biểu tình ôn hòa diễn ra vào lúc 4 giờ chiều ngày 14 tháng 4 để phản đối ban quản lý nhà máy.
Cuộc biểu tình của nông dân thôn Vĩnh Phúc tuy chỉ kéo dài vài giờ nhưng đã lan rộng khắp nơi trong tỉnh Bình Thuận vì những nạn nhân của nhà máy nhiệt điện không thể tiếp tục im lặng. Khoảng 9 giờ sáng ngày 15/4 đã có hàng ngàn nông dân thuộc hai huyện Tuy Phong và Thuận Nam - không hẹn mà gặp - giúp nhau mang bàn ghế, cây, đá.. chắn ngang quốc lộ 1A không cho các xe đi qua đoạn đường băng qua hai huyện.
Cuộc phản kháng của nông dân đã làm tắc nghẽn lưu thông trên một đoạn đường dài 50 cây số khiến cho hàng trăm chiếc xe bị kẹt không thể di chuyển hay quay đầu trở lại. Đã có một số cuộc xô xát bạo động xảy ra giữa nông dân với lực lượng cảnh sát cơ động khi nhà nước muốn dùng vũ lực để giải tỏa một số đoạn đường. Nhưng do nông dân dùng gạch đá, bom xăng tấn công khiến cho lực lượng cảnh sát cơ động phải rút lui.
Sau 30 tiếng đồng hồ chiếm đóng làm tê liệt giao thông trên quốc lộ 1 A, nông dân hai Huyện đã ngừng cuộc phản kháng sau khi ông Đinh Văn Thanh - Giám đốc nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 - cam kết với người dân sẽ không vận chuyển tro than ra bãi trong vòng 10 ngày. Đồng thời tiến hành việc tưới nước, che bạt bãi tro để không phát tán bụi.
Tính Phản Kháng
Những cam kết của ông Đinh Văn Thanh không khác gì những yêu cầu mà nông dân hai Huyện Tuy Phong và Thuận Nam đưa ra từ những tháng trước đó. Họ chỉ yêu cầu nhà máy phải giải quyết bãi chứa tro than rộng đến 64 hécta để tránh những trận bão tro khủng khiếp làm xám xịt bầu trời Bình Thuận.
Điều này cho thấy là chỉ khi nào người dân có những hành động phản kháng tập thể mới khiến cho các cơ quan nhà nước lùi bước.
Sự kiện nói trên không chỉ mới xảy ra ở Bình Thuận mà chỉ là những tiếp nối từ các vụ xảy ra gần đây như chống việc chặt hàng ngàn xây xanh trên 18 tuyến đường thành phố Hà Nội; hay hàng chục ngàn công nhân tại khu công nghiệp Tân Tạo thành phố Sài Gòn đình công chống điều 60 Luật Bảo Hiểm Xã Hội; và vụ lấn, lấp sông Đồng Nai còn đang âm ỉ. Những hiện tượng này đã biểu hiện một số điểm:
Thứ nhất, CSVN không còn có thể tùy tiện tiến hành những dự án hay những điều luật theo lối áp đặt của chế độ như trước đây. Người dân ngày nay đã không còn thụ động chấp nhận những hứa hẹn suông từ phía nhà nước mà đã biết đòi hỏi và gây những áp lực cần thiết. Kết quả này có được chính là sự đấu tranh bền bỉ và kiên trì của nhiều cá nhân, nhiều tập hợp trong những năm vừa qua để dần dần tạo thành một phong trào phản kháng tự phát khi đối diện với bất công.
Thứ hai, những phản kháng của quần chúng gần đây không còn giới hạn trong các quyền lợi thiết thân của chính họ hay gia đình mà đã lan sang những lãnh vực liên quan đến chính sách, đường lối như chống dự luật Bảo Hiểm Xã Hội, về môi trường vân vân… Đây là sự tiến bộ đáng kể của một phong trào phản kháng khi chuyển từ những đấu tranh cục bộ để mở rộng thành những cuộc đấu tranh mang tầm vóc cộng đồng.
Thứ ba, mạng xã hội đã đóng một vai trò quan trọng trong việc tác động và chuyển sự phản kháng lan rộng đến khắp nơi, đặt chế độ ở vào tình thế tiến thoái lưỡng nan trong cách đối phó. Trong những tình huống này, bộ máy trung ương hay cấp cao đổ trách nhiệm cho cấp địa phương, cấp thừa hành và xử lý bằng cách ngưng chức, ngưng tiến hành kế hoạch để mua thời gian. Đây là lối giải quyết phủi trách nhiệm - tuy làm lắng đọng làn sóng phản kháng trong ngắn hạn, nhưng sẽ tạo ra sức bộc phá to lớn khi mà thành phần thừa hành trong chề độ bất mãn, quay sang đứng cùng với dân chống lại những kẻ đã “cạn tàu ráo máng” với họ.
*
Trong vòng non một tháng vừa qua, bốn đợt phản kháng xảy ra tiếp nối nhau tại Hà Nội (chặt, đốn cây xanh), Đồng Nai (lấn, lấp sông Đồng Nai), Sài Gòn (điều 60 Luật Bảo Hiểm Xã Hội), Bình Thuận (bụi tro than của nhà máy nhiệt điện) đã và đang đưa ra một thông điệp: “dân không tin và chỉ có con đường phản kháng”.
Điều này cho thấy là tình hình Việt Nam đang trong giai đoạn âm ỉ của một cuộc biến động xã hội tất yếu như đã từng mục kích tại các quốc gia Đông Âu trước đây.
Lý Thái Hùng
17/4/2015
