Mấy ngày nay, vụ Mẹ Nấm phiền hà Việt Tân (VT) lấy hình của bà để trong tấm bảng liệt kê những người đấu tranh trong nước bị CSVN trù dập bỗng trở thành đề tài bàn cãi trên mạng. Chuyện tưởng nhỏ bình thường, vì trước nay khi VT tiếp tay phổ biến bài viết hay hình của ai đó v.d trên facebook VT mà người này tỏ ý không bằng lòng, thì ngay lập tức ban phụ trách của VT liền lấy xuống với lời phân trần, giải thích hay xin lỗi. Rồi cả hai bên thường thoải mái đóng lại chuyện đó, rồi tiếp tục đi tới làm chuyện của mình. Lần này thì khác. Hình được in trên pa nô, được trưng bầy trong thế giới thật trong một sinh hoạt đã qua, không thể quay lại xoá bỏ rút xuống như trên thế giới ảo, nên chỉ có thể bị xoá bỏ, bôi đen trong những lần trưng bầy tới. Và cung cách phiền hà của Mẹ Nấm đã cho 1 số đv VT cảm nhận là tổ chức mình đang bị tấn công đả phá một cách đầy thiên kiến nên đã phải lên tiếng phản vệ. Từ đó lời qua tiếng lại, kéo theo dư luận kẻ bênh người chống. Và khi dư luận có nhiều người bênh VT, phê phán Mẹ Nấm thì lại dễ đưa đến ấn tượng là VT lấy thịt đè người, là một tổ chức lớn ăn hiếp một người đàn bà đơn độc khiến có người muốn trở thành hiệp sĩ anh hùng nhẩy vào bênh vực kẻ thế cô. Tranh cãi từ đó mở rộng và kéo dài hơn.
Một đặc trưng của xã hội mở , dân chủ, với đầy đủ quyền tự do ngôn luận, là chuyện gì cũng có thể là đề tài tranh cãi thảo luận công khai., ai cũng có quyền và cơ hội bình đẳng nói lên ý nghĩ của mình. Mặt tích cực của sự tranh cãi thảo luận, là việc này là cơ hội cho chúng ta học hỏi lẫn nhau, cùng đào sâu mổ xẻ vấn đề từ nhiều góc nhìn khác nhau để ít nhất có một cái nhìn chung quân bình hơn nếu không thể đưa nhau đến gần chân lý hơn. Tranh cãi công khai cũng khiến cho các cá nhân hay tập thể nào hoạt động phục vụ cộng đồng, xã hội chung khó có thể ngồi xổm trên dư luận quần chúng, không đếm xỉa gì đến công luận, mà phải biết điều chỉnh , rút tỉa kinh nghiệm để hoạt động tốt hơn, hữu hiệu hơn. Như thế mầm mống độc tài sẽ khó phát triện Nhưng về mặt tiêu cực, nếu không khéo, để sự tranh cãi mang nhiều cảm tính chủ quan, ta dễ có cảnh cãi vã bát nháo , đưa đến bất hoà phân hoá, lăng mạ nhau.
Từ trước đến nay, tôi thường thấy người Việt chúng ta khi có tranh cãi bất đồng là thường có khuynh hướng tấn công đả phá chủ thể của ý kiến đối nghịch (cá nhân hay tập thể) vì thường hay đồng hoá ý kiến = chủ thể có ý kiến đó, nên hay thương hoặc ghét các chủ thể trên tuỳ theo ý họ có hợp với mình hay không. Từ đó muốn đánh đổ ý kiến đối nghịch thì phải triệt hạ cá nhân hay phe nhóm chủ ý kiến đó. Nên dễ sa lầy vào việc bới móc thậm chí chửi bới nhau, rồi quên đi cái chủ đề đang cần bàn cãi thảo luận. Nếu đây được xem như là một nét văn hoá tiêu cực của dân Việt ta, thì người đảng viên Việt Tân chúng tôi phải nguyện luôn nhắc nhở nhau đừng theo thói quen Việt tính này, làm sao giữ được bất đồng nhưng không bất hoà, trong tinh thần phải luôn tự canh tân chính mình để có thể hữu hiệu góp phần canh tân xã hội và đất nước mình.
Trở lại việc tấm hình không xin phép ở trên, ta hãy tạm gác ra ngoài chủ thể Mẹ Nấm và Việt Tân, để giảm thiểu những phát biểu, lập luận nhiều cảm tính chủ quan, mà thử đặt vấn đề rộng hơn để cùng nhau thảo luận sao cho rõ nét hơn một quy tắc hành xử chung. Vấn đề ở đây là : Một tổ chức đấu tranh có thể và/hay có nên sử dụng những tấm hình của những người ngoài tổ chức mà không xin phép, trong những chiến dịch vận động mình đề xuất ra hay không?
(còn tiếp)
(tiếp theo)
Vấn đề ở đây là : Một tổ chức đấu tranh có thể và/hay có nên sử dụng những tấm hình của những người ngoài tổ chức mà không xin phép, trong những chiến dịch vận động mình đề xuất ra hay không?
Có ý kiến mạnh mẽ cho rằng không thể được, làm như thế là phạm luật, phải bị kiện ra toà đòi bồi thường. Ở các xứ pháp quyền nơi người dân tin tưởng vào luật pháp, ai cũng có thể vác đơn thưa kiện về đủ mọi loại vấn đề tranh chấp. Kiện có thắng được không hay là thua, tiền mất tật mang rồi có khi lại phải đền bù thì giờ thiệt hại và chi phí luật sư của bị đơn, lại là chuyện khác tuỳ thuộc vào tài năng của luật sư . Tôi không phải là luật sư để có thẩm quyền bàn về mặt pháp lý, nên chỉ xin trình bày nhận định của mình trên căn bản tình lý thông thường (common sense).
Trước hết, nếu hình của cá nhân liên hệ là hình riêng tư chỉ chia sẻ trong giới hạn thân tình, và cá nhân đó đang bình yên mà tổ chức đó cứ lấy đại và phổ biến không xin phép, thì rõ ràng đó là việc sai quấy, tổ chức đó cần phải xin lỗi . Nếu hình đó đã được cá nhân liên hệ đưa ra công khai để phổ biến share rộng rãi, thì tổ chức đó chỉ thực sự sai quấy khi cá nhân này lên tiếng không bằng lòng cho tổ chức lấy hình của mình, mà tổ chức này cứ vẫn tiếp tục đưa hình lên.
Nếu tổ chức đó dùng tấm hình cá nhân trên để từ đó trực tiếp kiếm được thêm lợi nhuận, mà không xin phép thì sự sai quấy này tương tự như việc vi phạm bản quyền của người khác.
Nếu tổ chức đó dùng hình cá nhân liên hệ để tự đánh bóng quảng cáo mình cho thêm uy tín thì sao? Thoáng qua thì phải xin phép cho phải đạo. Nhưng nghĩ lại thì một cá nhân mà chỉ một tấm hình của mình đủ giúp cho một tổ chức thêm uy tín tiếng tăm, thì cá nhân này phải là một siêu sao, một người vô cùng thế giá, ai cũng muốn bắt quàng làm họ; mà người như vậy phải là một gương mặt của quần chúng, hình của họ đã được công chúng hoá trên báo chí truyền thông thế thì có cần phải xin phép đưa hình họ lên không? Tất nhiên nếu muốn cá nhân đó ưu ái tích cực quảng cáo cho tổ chức này thì đã phải có sự thoả thuận hợp đồng nào đó giũa hai bên rồi.
Nếu một tổ chức sử dụng hình một cá nhân không xin phép để rồi vì đó mà cá nhân đó bị thiệt hại về mặt nào đó, thì rõ ràng tổ chức đó phải chịu trách nhiệm về sự sai quấy của mình.
Nhưng nếu một cá nhân đó đang bị nguy khốn, trù dập bởi CSVN, thì một tổ chức tự nhận là đấu tranh cho dân chủ nhân quyền phải có trách nhiệm làm cái gì đó để cứu cá nhân này, nếu cần thì phải đưa hình họ lên để la làng báo động cùng thế giới. Lối hành xử bình thường giữa người với người là khi ai đó bị nạn v.d như sắp chết đuối hay đang bị cọp vồ cắn, không ai lại còn lề mề đứng đó hỏi người bị nạn có cho phép mình hô hoán cứu họ không rồi đợi sự trả lời cho phép rồi mới hành động. Có ý kiến cho rằng đ/v những người đấu tranh đang bị CSVN cầm tù, nếu không liên lạc xin phép được thì ít nhất phải thông qua gia đình họ khi dùng hình ảnh họ. Ý kiến này đánh giá thấp sự trưởng thành của người tù nhân chính trị, quên đi rằng họ không còn là trẻ vị thành niên cần gia đình quyết định cho họ, nhất là khi mà họ vẫn còn sống chưa chết mà chỉ bị cách ly, và trong nhiều trường hợp họ đã dấn thân vào con đường đấu tranh bất chấp sự ngăn cản của gia đình muốn yên ổn.
Bây giờ ta trở lại với VT và tấm hình của Mẹ Nấm. Có nằm vào trường hợp nào kể trên không?
(còn tiếp)
(tiếp theo)
Bây giờ ta trở lại với VT và tấm hình của Mẹ Nấm. Có nằm vào trường hợp nào kể trên không?
Nếu ta xét thấy nằm vào các trường hợp sai quấy đã liệt kê, thì VT phải xin lỗi Mẹ Nấm thôi.
Cho tới nay có ý kiến chính phê bình VT v/v này như sau: VT lợi dụng hình của Mẹ Nấm và các nhà đấu tranh trong nước để tự quảng cáo mình, quảng bá cho đường lối đấu tranh bất bạo động của mình:
Có thật là VT thu được mối lợi nào khi đăng hình Mẹ Nấm không? Thu thập hình người đấu tranh bị trù dập trong nước, lên khuôn in ấn, thuê làm pa nô để trưng bày, là những chuyện đòi hỏi thì giờ và tiền bạc phải chi từ cơ sở VT Nam Cali. Khá mất công và tốn kém (xin đừng tưởng anh chị em VT toàn là đại gia) và có lẽ vì thế mà tấm pa nô đã cũ 5 năm rồi vẫn được dùng lại mà không cập nhật thay đổi thường xuyên tấm khác, cho thêm hình các người mới và xét lại xem Mẹ Nấm còn nằm trong diện bị CS trù dập nữa không để mà giữ lại hay loại bỏ trong danh sách trên pa nô. Nếu muốn trách thì hãy trách sự thiếu linh động cập nhật này.
Uy tín của VT có thực sự tăng lên không nhờ các tấm hình như của Mẹ Nấm?: Một tổ chức đấu tranh có uy tín, tư thế tốt xấu không phải bằng cách cột mình vào với hình các siêu sao, nhân vật thế giá dù có là tổng thống nước Mỹ. mà bằng những hoạt động có thực chất không, có tạo được áp lực lên chế độ độc tài không.
Trong khi đó, những nhân vật có hình trên pa nô ở Nam Cali là những nạn nhân đang bị CS trù dập. Chính họ mới là những người cần được chúng ta rọi đèn, la làng cho thế giới lưu tâm đến họ để ép CS chùn tay ức hiếp, và nêu gương can trường của họ để các bạn trẻ trong ngoài nước noi theo để dấn thân tranh đấu cho đông đảo hơn. Nếu chúng ta, không riêng gì VT, thực sự muốn đóng góp vào cuộc đấu tranh nhiều hơn là chỉ bằng những lời hô hào chửi bới CS suông, thì chúng ta cần phải sử dụng vốn lực của mình, như VT đã và đang làm, để giúp nâng cao toả sáng hình ảnh của họ, cho công cuộc chung.
Những tấm hình đó có giúp quảng bá đường lối đấu tranh bất bạo động của VT không? Trước hết cần minh định một điều: Đấu tranh bất bạo động không phải là sự sáng tạo có bản quyền của VT. VT chỉ làm một điều là tiếp tay quảng bá một phương pháp đấu tranh chung đã từng được áp dụng thành công tại nhiều nơi và đang được nhiều cá nhân, tổ chức trong nước áp dụng, độc lập với VT. Tôi không rõ những hình trên có giúp gì cho việc quảng bá phương pháp đấu tranh bất bạo động hay không, xin chỉ cho tôi nếu có; và nếu có thì đó là điều đáng mừng vì phương pháp này càng được phổ biến, hàng ngũ đấu tranh BBĐ càng đông, càng sớm đạt hiệu quả chung.
Có thêm ý kiến cho rằng VT nhập nhằng đánh lận con đen, đưa tấm pa nô đó ra với chữ ký VT để tạo ấn tượng tất cả những người trong hình là người của mình, bất kể làm cho họ gặp nguy hiểm vì dính tới mình, chỉ cốt sao lợi thanh thế cho mình:
Thứ nhất, một tấm pa nô lớn với hình của nhiều người bằng xương bằng thịt không ảo không thể là một tấm pa nô nặc danh. Tác giả làm ra nó phải minh danh để nhận trách nhiệm giải quyết nếu có sự sai sót nào. Nhờ thế Mẹ Nấm mới biết là đó là do VT làm để mà phiền hà đúng đối tương. Đây là văn hoá trách nhiệm(culture of accountability) đang bị phai nhạt dưới chế độ VC mà ta cần phải phục hồi phát huy. Thứ hai tại sao lại bắt mọi người nghĩ rằng những ai mà VT đăng hình lên phải là người của VT, hay bắt VT chỉ được đăng hình người của mình? Anh chị em VT có thể bỏ ăn bỏ ngủ để lo ưu tiên giải cứu chiến hữu của mình nhưng không thể ích kỷ mà bỏ quên những người thọ nạn khác, nhất là khi họ đang là những người đồng hành với mình trên con đường đấu tranh chông gai. Trước một kẻ địch chung còn nhiều ưu thế hơn, người đấu tranh bất kể phe nhóm tổ chức nào cần nương tựa liên đới với nhau và tránh để cho địch phân hoá cách ly tiêu diệt từng nhóm một. Vì thế, anh chị em VT chúng tôi rất trân quý và biết ơn những đoàn thể tổ chức bạn đang tranh đấu cho những nạn nhân bị CS trù dập bao gồm luôn cả chiến hữu chúng tôi, thay vì nhỏ mọn so đo đặt vấn đề với họ tại sao cứ làm như người của chúng tôi là của các anh.
Thứ ba, có thật là vì VT vơ hình của họ vào pa nô của mình mà họ bị nguy hiểm không? Họ bị CS trù dập xâm phạm an ninh trước, vì thế họ mới có mặt trên pa nô. Rất nhiều người hoàn toàn không dính gì tới VT cũng bị trù dập. Xin cảnh giác đừng rơi vào bẫy CS. Địch muốn nhồi vào đầu óc bà con cái suy nghĩ rằng cứ dính đến VT là gặp nguy hiểm, để cách ly, gạt VT ra khỏi khối đông để mà tỉa, rồi cứ thế tới từng nhóm khác một, rồi lan rộng ra một tư duy rằng dính đến tổ chức chính trị là gặp nguy hiểm phiền toái thôi ta tránh xa chuyện chính trị để nhà nước lo. Ta ngược lại muốn bình thường hoá việc người dân quan tâm đến chính trị, người dân đến gần tiếp xúc, tìm hiểu thậm chí tham gia các tổ chức chính trị là quyền bình thường của họ.
Tóm lại, tôi phải cám ơn Mẹ Nấm, nhờ bà lên tiếng phiền hà về vụ tấm hình của mình, mà chúng ta có dịp nhìn lại cho rốt ráo một số quy tắc hành xử chung giữa một tổ chức và cá nhân ngoài tổ chức. Xin Mẹ Nấm yên tâm, khi bà đã yêu cầu bỏ hình ảnh của bà ra, thì anh chị em VT chẳng có lý do gì để mà giữ chân dung của bà trên mọi tài liệu triển lãm thông tin của mình.