Hôm Thứ Ba vừa rồi, có nhà kinh tế gây rắc rối cho ông Tập Cận Bình. Ông ta đặt câu hỏi: Nếu đảng Cộng Sản Trung Quốc còn tin ở chủ nghĩa Mác xít thì phải tìm ra một cách giải thích tại sao họ đang dung chứa kinh tế tư nhân?
Ông Cổ Khang (贾康, Jia Kang) từng làm việc trong Bộ Tài Chính, nhắc lại bản Tuyên Ngôn Cộng Sản năm 1848 của Karl Marx và Frederick Engels nói rằng phải xóa bỏ quyền tư hữu các phương tiện sản xuất. Trung Cộng đang làm ngược lại chủ trương đó. Kinh tế tư nhân là động cơ chính giúp nước Tàu tăng trưởng trong gần 40 năm. Hiện nay tư doanh đóng góp 60% vào Tổng Sản Lượng Nội Địa (GDP), và cung cấp việc làm cho 80% giới lao động.
Trung Cộng bỏ hai ông Marx Engels từ thời Đặng Tiểu Bình. Khi các đồng chí hỏi tại sao cho phép sản xuất tư nhân, làm nhiều ăn nhiều, làm ít ăn ít, Đặng Tiểu Bình biện hộ: Mèo trắng, mèo đen không quan trọng; miễn là nó bắt chuột.
Con mèo trắng “tư bản chủ nghĩa” của Đặng Tiểu Bình chứng tỏ bắt chuột giỏi. Những công ty tư nhân như Alibaba, Tencent đang đưa kinh tế Trung Hoa vào thời kỳ tin học. Các công ty nhỏ của tư nhân cũng cho thấy người Trung Hoa được tự do đã có rất nhiều cách thích ứng rất nhanh, khi họ áp dụng kỹ thuật của phương Tây.
Số người dùng mạng Internet ở Trung Quốc để mua bán và trả tiền đông hơn ở Mỹ. Ngay một chuyện tầm thường như dùng xe đạp chung, khi nào cần mới thuê xe, như các thành phố ở Âu Mỹ vẫn làm, cũng phát triển nhanh chóng bây giờ vượt mặt thế giới. Tất cả đều do tư nhân đóng vai chủ động, không hề có trong kế hoạch ngũ niên của nhà nước!
Tập Cận Bình vẫn vuốt ve con mèo trắng. Cuối Tháng Mười, sau nửa năm sưu tầm và đánh giá, bản danh sách 100 nhà kinh doanh lớn nhất được công bố cho toàn dân biêt. Đứng đầu sổ là hai người sáng lập công ty Alibaba (Jack Ma) và Tencent (Pony Ma). Chủ tịch các công ty có tiếng trên thế giới như Lenovo, Evergrande, Huawei cũng được vinh danh. Một thương gia nằm trong bảng danh dự đã từng bị tố “tư bản phản động” trong thời cách mạng văn hóa, may thoát chết. Một người khác bị đưa ra tòa trong thời gian đó chỉ vì đi bán hạt dưa, đã được Đặng Tiểu Bình cứu, nay lại được hoan nghênh.
Ngày đầu Tháng Mười Một ông Tập đã hứa sẽ hỗ trợ tư doanh với 54 nhà kinh doanh được ông mời họp. Không những thế, các ngân hàng nhà nước còn được lệnh tăng gấp rưỡi số tiền cho tư doanh vay trong ba năm tới.
Nhưng thói quen chỉ huy kinh tế của người Cộng Sản không thể nào bỏ được! Năm 2015, Tập Cận Bình vẫn sử dụng “con mèo đen,” khi phát động chương trình “Made in China 2025,” liệt kê 100 ngành công nghiệp cần nâng đỡ: Dùng tiền nhà nước làm động cơ thúc đẩy khoa học, kỹ thuật tân tiến.
Bắc Kinh đã bỏ tiền trợ cấp sản xuất xe hơi chạy bằng điện, EV. Trong năm 2017, chính quyền các cấp bỏ ra 7,7 tỷ Mỹ kim để trợ cấp các nhà sản xuất và cả người mua xe; số xe điện bán trong năm lên tới 770.000 chiếc. Trung bình mỗi chiếc xe được nhà nước bù lỗ 10.000 Mỹ kim.
Hướng về tương lai, Trung Cộng đang nỗ lực giúp cho ngành Trí Khôn Nhân Tạo (AI, người Trung Hoa gọi là Nhân Công Trí Năng, 人工智能). Mục tiêu là sẽ đứng đầu thế giới trong năm 2030. Hiện nay, AI đang được công an mật vụ Trung Cộng tận dụng trong nghề nhận mặt, điểm chỉ và bắt giữ dân. Nhưng giáo dục về AI và sử dụng AI cũng được cổ võ và trợ cấp.
Wang Yi, một nhà kinh doanh 38 tuổi, từng làm cho Google ở Mỹ, khi về nước đã thành công dùng AI lập ra một mạng xã hội dạy tiếng tiếng Anh tên là Lưu Lợi Thuyết (Liulishuo, 流利说网易). Trong sáu năm, công ty của Wang từ ba người sáng lập đã lên với 2.000 nhân viên. Vương hãnh diện nói rằng ở Trung Quốc từ trẻ em 7 tuổi đến người 70 tuổi ai cũng biết đến Nhân Công Trí Năng!
Công ty Alibaba lập bộ phận dùng Trí Năng nhân tạo áp dụng trong nông nghiệp. Họ đang thử một chương trình AI tại tỉnh Tứ Xuyên nhằm giúp các nhà chăn nuôi quan sát và nghe tiếng các con heo kêu bất cứ lúc nào. Người dân lục địa nuôi heo nhiều nhất vì họ ăn một nửa số thịt heo trên thế giới. Có chuồng heo cao 13 tầng, mỗi tầng nuôi 1.000 chú ỉn (chắc các chú heo ở tầng 13, số xui, sẽ được đem mổ trước).
Khí cụ AI của Alibaba có thể phân biệt tiếng con heo nhỏ kêu vì bị đạp khác với tiếng rên của con heo bị bịnh; rồi báo động cho chủ trại. Một người ngồi trong văn phòng có thể nhìn thấy từng con heo đang sống trong nông trại, mỗi con được đánh dấu một hàng số, và thấy ngay con heo nào đang bịnh.
Máy computer dùng AI thu thập được những kho dữ liệu, từ đó thiết lập một chương trình “tập thể dục” cho các con vật đang nuôi, để đạt hiệu quả cao nhất. Một con “gà chạy bộ” nếu bước một triệu bước thì (họ nói) thịt ngon hơn hẳn các con gà chạy ít! Các con heo nái chịu khó tập thể dục sẽ “mắn đẻ” hơn. Một con heo nái nay có thể sinh 32 heo sữa trong một năm.
Công ty Alibaba không cần nhà nước trợ cấp mới nghiên cứu dùng AI. Nhưng ông Tập Cận Bình đang đổ thêm tiền vào Trí năng nhân tạo. Tây phương chứng kiến chính quyền Trung Cộng tung tiền vô các ngành kỹ thuật tiên tiến thấy họ đang bị đe dọa. Các nước Châu Âu và Mỹ đều lên tiếng phản đối Trung Cộng giúp các xí nghiệp của họ cạnh tranh bất bình đẳng với các xí nghiệp ngoại quốc. Cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Cộng cũng nhắm vào chuyện này
Cuộc thí nghiệm sử dụng mèo đen của Tập Cận Bình sẽ thành công hay không?
Kinh nghiệm cho thấy kinh tế chỉ huy có thể thành công trong việc xây dựng hạ tầng cơ sở, như xa lộ, đường xe lửa cao tốc. Họ cũng thành công khi áp dụng các kỹ thuật và hiểu biết đã được người khác tìm ra, chỉ cần bắt chước làm cho nhanh, cho rẻ hơn. Nhật Bản đã dùng các phát minh từ các nước Âu Mỹ để phát triển mạnh thời 1970-80. Các kế hoạch do hệ thống ngân hàng, các đại xí nghiệp và nhà nước hợp tác với nhau đặt ra. Nhưng từ thập niên 1990, Nhật Bản đã đứng lại.
Trong kinh tế học có một định luật là “năng suất tiệm giảm.” Một đồng tiền bỏ vô đầu tư có thể đạt một lợi suất cao, những đồng tiền bỏ vô sau đó sẽ thấy lợi suất giảm dần. Cho đến khi một đồng tiền bỏ thêm không sinh lợi nữa mà có thể tác hại.
Đổ tiền giúp các kỹ thuật tiên tiến đem từ ngoài vào thì sẽ phát triển nhanh, đuổi kịp các nước đi trước. Nhưng sau đó, muốn tiến thêm, thì phải tạo được những điều kiện kích thích các phát minh mới tự động ra đời. Thị trường tự do cạnh tranh có các điều kiện như thế; nhà nước và kế hoạch xưa nay chưa thành công.
Nước Mỹ đã đứng đầu thế giới về sáng chế, phát minh ra các kỹ thuật mới làm đảo lộn cả cuộc sống kinh tế (disruptive technologies), tất cả đều do sáng kiến tư nhân. Có khi công việc nghiên cứu của nhà nước giúp phát minh những kỹ thuật mới, như Internet, nhưng chính thị trường tư nhân đã đem các kỹ thuật đó vào đời sống tất cả mọi người. Nhờ cuộc cạnh tranh giữa các nhà kinh doanh mà những ý kiến mới, hiểu biết mới được dùng cải thiện cuộc sống.
Giáo Sư George Magnus, Đại Học Oxford, nhận xét: Theo kinh nghiệm, chưa một chế độ độc tài nào thành công, trên toàn diện và lâu dài, trong việc khai thác các phát minh kỹ thuật mới.
Một thí dụ gần đây nhất là chuyện công ty ZTE của Trung Quốc. Công ty này vi phạm chính sách cấm vận Iran của chính phủ Mỹ, nên bị phạt. Các công ty Mỹ được lệnh cấm không cung cấp “chất bán dẫn” cho ZTE. Công ty công nghiệp hàng đầu của Trung Quốc bị tê liệt, suýt nữa sập tiệm nếu không được Chủ Tịch Tập Cận Bình can thiệp xin Tổng Thống Donald Trump tha tội!
Vì mua chất bán dẫn (semiconductor) thì dễ, làm ra mới khó. Chính quyền Trung Cộng đã đổ ra bao nhiêu tỷ đô la vào ngành chất bán dẫn trong mấy chục năm qua. Nhưng muốn sản xuất được loại semiconductor đủ tiêu chuẩn quốc tế thì phải trải qua kinh nghiệm ba tới bốn đời thay đổi kỹ thuật trong nghề. Những kinh nghiệm đó rất phức tạp, không thể mua về, mở ra coi trong có cái gì rồi bắt chước làm giống hệt!
Nhưng Cộng Sản Trung Quốc vẫn còn ghiền con mèo đen của kinh tế chỉ huy. Một giáo sư triết lý Mác Xít mới viết trên mạng của bộ thông tin tuyên truyền, nhắc nhở đảng Cộng Sản phải xóa bỏ kinh tế tư nhân! Ông Chu Hân Thành (Zhou Xincheng, 周欣诚 ), dạy môn Triết Học Mác xít ở Đại Học Nhân Dân, nhấn mạnh: Lý thuyết Cộng Sản có thể tóm tắt trong một câu: Xóa bỏ quyền tư hữu!
Một nhân viên ngân hàng trẻ tuổi, Ngô Tiểu Bình (Wu Xiaoping, 吴小平) cũng viết trên mạng một bài lý luận nói rằng kinh tế tư nhân đã “làm xong sứ mạng lịch sử” giúp kinh tế nhà nước tiến bước; bây giờ có thể xóa đi dần dần. Các lời hai người này trích dẫn từ bản Tuyên Ngôn Cộng Sản khiến giới kinh doanh nghe mà lạnh xương sống.
Nhưng kinh tế tư nhân thời nay khác với thời cải cách ruộng đất và đánh tư sản ở bên Tàu hồi thập niên 1950. Con mèo trắng tư bản đã lớn khôn, lớn và khôn, khó lòng giết nó được, dù giết từ từ bằng thuốc độc! Nếu giết con mèo trắng, kinh tế nước Tàu sẽ chết theo!
Ngô Nhân Dụng
Nguồn: Người Việt
