Canada Ảnh: nationaltoday.com
Trong tất cả những phát biểu ngổ ngáo về việc thu tóm chỗ này chỗ kia trên thế giới của Donald Trump, việc tuyên bố Canada trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ là phát biểu ngạo mạn nhất. Trump ép Canada phải quỳ gối dâng đất nước của họ cho Mỹ bằng chính sách áp thuế khắc nghiệt (bắt đầu áp dụng vào ngày 4-3-2025).
TÊN CÔN ĐỒ MAR-A-LAGO
Trong cuộc tuần hành “Canada First” tại Ottawa ngày 15-2-2025, lãnh đạo đảng Bảo thủ Canada Pierre Poilievre, người có khả năng ngồi ghế thủ tướng thay Justin Trudeau vào tháng 3-2025, nói rằng ý tưởng thôn tín Canada thành tiểu bang thứ 51 sẽ chẳng bao giờ có thể thành hiện thực và rằng người dân Canada sẵn sàng bảo vệ đất nước bằng mọi giá.
“Hãy để tôi nói rõ: Chúng tôi sẽ không bao giờ trở thành tiểu bang thứ 51 (của Mỹ). Chúng tôi sẽ chấp nhận mọi gánh nặng và trả bất kỳ giá nào để bảo vệ chủ quyền và độc lập đất nước mình. Chúng tôi là những người không dễ giận và luôn nhanh tha thứ. Nhưng đừng bao giờ nhầm lẫn lòng tốt của chúng tôi với sự yếu đuối. Chúng tôi ôn hòa nhưng tinh thần chúng tôi được làm bằng thép”, Poilievre nói.
Lần đầu tiên Trump đưa ra ý tưởng “sáp nhập” Canada khi tiếp Thủ tướng Justin Trudeau trong bữa tối tại Mar-a-Lago vào tháng 11-2024. Những tưởng Trump “nói chơi” vì điều này nằm ngoài mọi lý lẽ thường tình của bang giao quốc tế, nhưng vào tháng 1-2025, Trump khẳng định rằng Mỹ sẽ dựa vào “sức mạnh kinh tế” thay vì các biện pháp quân sự để thôn tính Canada - một thành viên sáng lập NATO, đối tác thương mại quan trọng và là một trong những đồng minh số một của Mỹ (hai quốc gia đã trao đổi hàng hóa trị giá 746 tỷ USD vào năm 2022).
Elizabeth May, người lãnh đạo Đảng Xanh Canada, mỉa mai rằng California, Oregon và Washington hoàn toàn có thể trở thành các tỉnh của Canada, thay vì Canada trở thành một phần của Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Canada Bill Blair nói: “Một trong những điều tôi nghĩ chúng ta cần phải nói rõ với mọi người, kể cả với Trump, là người dân Canada luôn đứng lên vì đất nước. Chúng tôi sẵn sàng tự vệ khi cần và điều đó đôi khi đòi hỏi sự hy sinh.”
Ngày 15-2-2025, nhân Ngày Quốc kỳ Canada, nghị sĩ Charlie Angus phát biểu: “Trong dịp này, khi chúng ta ăn mừng sự tôn vinh quốc gia lẫn lá cờ của chúng ta, tôi cảm thấy phấn chấn. Tôi muốn cảm ơn người dân Canada. Tôi muốn nói rằng chúng ta mạnh mẽ, chúng ta không khuất phục và chúng ta không bao giờ hôn chiếc nhẫn của tên côn đồ đến từ Mar-a-Lago” (“we will never, ever, ever, kiss the ring of that gangster from Mar-a-Lago”).
CANADA LỆ THUỘC MỸ NHƯ THẾ NÀO?
Ngày 2-1-1988, Tổng thống Ronald Reagan và Thủ tướng Canada Brian Mulroney ký một thỏa thuận thương mại tự do nhằm loại bỏ thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ qua đường biên giới dài nhất thế giới giữa hai nước. Hiệp định này không gây tranh cãi ở Mỹ nhưng nhiều người Canada lo ngại nó cuối cùng sẽ dẫn đến mất độc lập chính trị. Trong cuộc tranh luận truyền hình vào mùa bầu cử cuối năm 1988, lãnh đạo đảng Tự do John Turner cáo buộc Mulroney đã bán đứng Canada. John Turner nói:
“Chúng ta đã xây dựng một đất nước từ phía Đông, phía Tây đến phía Bắc. Chúng ta xây dựng quốc gia trên một cơ sở hạ tầng với chủ ý chống lại áp lực lục địa của Mỹ. Trong 120 năm chúng ta đã làm điều đó. Chỉ bằng một bút ký, ông (Brian Mulroney) đã đảo ngược điều đó, ném chúng ta vào vùng ảnh hưởng Bắc-Nam của Mỹ và biến chúng ta thành một thuộc địa của Mỹ. Chỉ khi đòn bẩy kinh tế ra đi thì sự độc lập chính trị mới chắc chắn theo sau”. Tuy nhiên, Mulroney vẫn thắng cử và thỏa thuận thương mại tự do vẫn tồn tại. Bây giờ, 36 năm sau, khi Trump dọa “luộc” Canada, người ta nhớ lại cảnh báo của John Turner.
Canada luôn vật lộn chống lại lực kéo từ Mỹ. Thủ tướng đầu tiên, John A. Macdonald, đã xây dựng tuyến đường sắt từ Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương để tạo nên vùng đồng bằng nhằm giảm ảnh hưởng Mỹ. Canada bắt đầu ngừng chống lại lực hút từ Mỹ từ sau Đệ nhị Thế chiến. Năm 1965, đàm phán thương mại Auto Pact (Auto Pact trade deal) trở nên mang tính bước ngoặt. Sau đó, mức thuế 10% vào năm 1972 của Tổng thống Richard Nixon đối với tất cả hàng nhập khẩu đã thúc đẩy Thủ tướng Pierre Trudeau - cha của Justin Trudeau - một lần nữa cố giảm sự phụ thuộc kinh tế Canada vào Mỹ.
Chính phủ Pierre Trudeau đưa ra quy trình xem xét đầu tư nước ngoài và đặc biệt Chương trình Năng lượng Quốc gia (National Energy Program - NEP). Tuy nhiên, động thái này khiến thành phần chính trị đối lập tại khu vực Tây Canada vốn sống bằng dầu mỏ nổi giận.
Cuối cùng, NEP chết yểu, khiến Canada mất đi một đòn bẩy quan trọng mà Ottawa có thể sử dụng trong cuộc khủng hoảng hiện nay. Trong thực tế, mọi chính phủ kể từ thời Pierre Trudeau đều cố đa dạng hóa thương mại nhưng không thành công. Sức hút thị trường Mỹ lớn đến mức không thể cưỡng lại được. Khoảng 75% hàng hóa Canada được xuất khẩu sang Mỹ là mức độ lệ thuộc cực kỳ lớn.
Năm 1969, tại Câu lạc bộ Báo chí Washington, Pierre Trudeau nói một câu nổi tiếng, rằng Canada giống như một con chuột ngủ chung giường với con voi, “dù con thú đó có thân thiện và điềm tĩnh đến đâu, nếu tôi có thể gọi nó như vậy, thì thế nào (chúng tôi) cũng bị ảnh hưởng bởi mỗi cú co giật và tiếng càu nhàu của nó.” Con voi bây giờ không chỉ kém thân thiện. Nó không chỉ cục cựa và càu nhàu. Nó đang giẫy đành đạch và hùng hổ đòi đạp chết con chuột.
Tất nhiên Canada không bó gối chờ chết. Các thủ hiến tỉnh bang Canada đã dỡ bỏ các rào cản thương mại nội bộ. Cựu Thủ tướng đảng Bảo thủ Stephen Harper – một trong những nhà lãnh đạo thân Mỹ nhất trong lịch sử Canada – cũng nói rằng người Canada phải “chấp nhận mọi mức độ thiệt hại để bảo vệ nền độc lập quốc gia”.
Một trong những chi tiết đáng chú ý là người đứng đầu chiến tuyến chống Trump là một nhân vật nổi tiếng dân túy và từng rất thân Trump: ông Doug Ford, thủ hiến Ontario. Cần thì sẵn sàng “đánh trả lại mạnh gấp đôi” – Doug Ford phát biểu. Ngày 3-3-2025, Doug Ford tuyên bố sẽ chặn xuất khẩu năng lượng sang Mỹ.
Khắp Canada, không khí “đánh Mỹ” đang ngùn ngụt. Suốt một tháng qua, hàng triệu người Canada đã hủy các chuyến du lịch Mỹ và những lời kêu gọi tẩy chay sản phẩm và dịch vụ Mỹ ngày càng lan rộng. Nhiều người thậm chí hủy dịch vụ Netflix và Amazon. Một chủ đề “Mua đồ Canada” trên Reddit nêu: “Hãy ngừng ăn ở các nhà hàng thức ăn nhanh của Mỹ như McDonald's, Burger King, Taco Bell và Subway. Tẩy chay Walmart, Home Depot, Starbucks. Thề không quay lại”. Hiệp hội Du lịch Hoa Kỳ cho biết người Canada đã thực hiện 20,4 triệu chuyến du lịch đến Mỹ trong năm 2024, và việc giảm 10% lượng du khách Canada đồng nghĩa với việc Mỹ mất 2,1 tỷ USD và 14.000 việc làm.
Trump nói đi nói lại rằng, ma túy "đổ vào đất nước chúng ta từ Mexico và Canada ở mức rất cao và không thể chấp nhận được" và đó là lý do chính cho chính sách thuế. Tuy nhiên, dữ liệu từ Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ (U.S. Customs and Border Protection) cho thấy Canada hầu như không đóng vai trò gì trong việc buôn lậu fentanyl hoặc các loại ma túy chết người khác vào Mỹ (nguồn: NPR 27-2-2025).
Trong khi chỉ ra rằng vụ ma túy là lý do căn bản cho chính sách thuế quan nhắm vào Canada (và Mexico) thì Trump lại ân xá cho những cá nhân đối mặt tội dính dáng ma túy, trong đó có Ross Ulbricht, kẻ tạo ra thị trường web đen Silk Road. Năm 2015, Ulbricht bị kết án phân phối ma túy cùng nhiều tội danh khác và bị xử tù chung thân. Ngày 21-1-2025, chỉ một ngày sau khi Trump nhậm chức, tội phạm chung thân Ross Ulbricht được thả ra khỏi một nhà tù ở Arizona.
Câu chuyện “ngụ ngôn” Canada-Mỹ bây giờ đã “biến thể”, không còn là vấn đề giữa chuột và voi mà là chuyện con se sẻ và đại bàng. Đại bàng đang giương móng vuốt. Con se sẻ hoảng hốt nhưng không sợ hãi.
Chẳng có sự dại dột nào ngu xuẩn hơn việc xúc phạm lòng tự ái dân tộc. Ngay cả người dân Mỹ cũng không ủng hộ sự phỉ báng dân tộc như vậy. Có hai lá cờ nước ngoài đang được treo nhiều nơi ở Mỹ: cờ Ukraine và cờ Canada. Không như Ukraine, Canada không phải là nước nhỏ và nghèo. Dữ liệu Ngân hàng Thế giới cho biết, GDP Canada là 2,142 ngàn tỷ USD; và GDP đầu người là 53.431 USD. Canada cũng chẳng là nước hèn đến mức dễ dàng nhịn nhục khi bị hiếp đáp và danh dự quốc gia bị chà đạp.
Manh Kim
04.03.2025
Manh Kim
