Hong Thai Hoang
Họ vốn dĩ chỉ là những người nông dân bình thường. Sáng ra đồng, tối về nhà, nuôi con ăn học, giữ chút đất tổ tiên để cấy cày. Nhưng rồi, đất bị thu hồi, ruộng bị san lấp, bồi thường rẻ mạt như một sự sỉ nhục. Từ những người nông dân chân chất, họ buộc phải bước lên con đường khiếu kiện.
Gia đình bà Cấn Thị Thêu cùng hai người con – Trịnh Bá Phương và Trịnh Bá Tư – trở thành gương mặt quen thuộc trong các cuộc đấu tranh đòi đất ở Dương Nội. Ban đầu, họ chỉ đi tìm công bằng cho mảnh đất của chính mình. Nhưng khi thấy cảnh người dân quanh mình cũng bị đẩy ra bên lề, họ hiểu rằng nỗi đau không còn là của riêng một gia đình, mà là vết thương chung của hàng ngàn hộ dân oan.
Và từ đó, hành trình biến đổi bắt đầu: từ nạn nhân của mất đất trở thành những tiếng nói phản biện xã hội.
_______
Những tiếng kêu oan, những dòng chữ tố cáo, những lời phản biện không được lắng nghe. Thay vì giải quyết công bằng, họ phải đối diện với những cáo buộc nặng nề.
1. Cấn Thị Thêu (mẹ)
Năm 2014: Bị kết án 15 tháng tù vì “gây rối trật tự công cộng” khi tham gia khiếu kiện đất đai ở Dương Nội.
Năm 2016: Bị kết án 20 tháng tù cũng vì “gây rối trật tự công cộng”.
Năm 2021: Bị TAND TP Hà Nội tuyên 8 năm tù giam + 3 năm quản chế theo Điều 117 BLHS (“tuyên truyền chống nhà nước”).
→ Hiện đang thụ án tại Trại giam số 5 Thanh Hóa.
2. Trịnh Bá Tư (con trai út)
Bị bắt ngày 24/6/2020 cùng mẹ và anh trai.
Năm 2021: Bị kết án 8 năm tù giam + 3 năm quản chế theo Điều 117 BLHS.
→ Hiện đang thụ án tại Trại giam số 5 Thanh Hóa.
3. Trịnh Bá Phương (con trai cả)
Bị bắt ngày 24/6/2020, cùng thời điểm với mẹ và em trai.
Ngày 15/12/2021: TAND TP Hà Nội tuyên 10 năm tù giam + 5 năm quản chế theo Điều 117 BLHS.
Ngày 27/9/2025: Tòa án Đà Nẵng tiếp tục tuyên thêm 11 năm tù (án chồng án).
→ Tổng cộng: 21 năm tù giam + 5 năm quản chế. Hiện là một trong những nhà hoạt động xã hội bị kết án nặng nhất tại Việt Nam.
Như vậy, chỉ trong một gia đình nông dân mất đất:
Người mẹ Cấn Thị Thêu: 3 lần đi tù, tổng cộng hơn 11 năm.
Người con Trịnh Bá Tư: 8 năm tù.
Người con Trịnh Bá Phương: 21 năm tù.
Trong tù, anh nhiều lần tuyệt thực để phản đối điều kiện giam giữ và yêu cầu quyền lợi chính đáng.
Những bản án nặng nề ấy không chỉ trói buộc tự do của một gia đình, mà còn phơi bày cách mà một hệ thống coi việc phản biện là “tội ác”.
______
Câu chuyện của gia đình Trịnh Bá không chỉ là câu chuyện đất đai. Nó là câu chuyện về lòng tự trọng của những con người nhỏ bé. Khi bị tước mất đất – họ đứng lên đòi lại. Khi bị tước mất tiếng nói – họ biến im lặng thành lời phản biện. Khi bị tước mất tự do – họ vẫn tiếp tục cất tiếng từ trong ngục tối.
Họ không chọn con đường trở thành “nhà hoạt động chính trị”. Con đường ấy được chính hoàn cảnh xô đẩy, khi công lý bị khước từ.
Một gia đình nông dân trở thành một gia đình tù nhân chính trị – đó không phải là lựa chọn của họ. Đó là kết quả của một hệ thống không biết lắng nghe.
Và rồi, câu hỏi để lại cho tất cả chúng ta:
Có bao nhiêu người nông dân nữa sẽ phải trả giá bằng nước mắt và máu để biến thành “người phản biện xã hội”?
